امروزه افراد زیادی از مردم جامعه گمان می‌برند تنها مرجع برای حل اختلافات آنها مراجع قضائی و دادگستری‌ها می‌باشند و عده‌ی زیادی از مردم جامعه حتی اقشار تحصیلکرده، آگاهی و اطلاعی از نهاد ارزشمند “داوری” ندارند. چه خوشایند و پسندیده است فرهنگی که در آن مراجعه به دادگستری در موارد نادر و به عنوان آخرین راهکارِ حل اختلاف استفاده می‌شود و دعاوی و اختلافات از طریق مذاکره و با وساطت افراد خوشنام حل و فصل گردد. این فرهنگ علاوه بر پررنگ کردن روحیه‌ی انعطاف،صبر، سازگاری و درک همنوع، “اعتماد” گمشده‌ی این روزها را در جامعه آشکار خواهد کرد. افراد جامعه به احترام افراد خوش آوازه و منصف که به رفتار و عملکرد درست آنها ایمان دارند و به قضاوت آنها گوش جان می‌سپارند، از دعاوی جزئی خود صرفنظر کرده یا در مذاکره با طرف اختلاف خود از باب مساعدت وارد می‌شوند.
“داوری” نهاد پیشرفته‌ی کدخدامنشی و ریش سفیدی است. داوری نوعی واسطه‌گری خوب، بی‌هزینه یا کم هزینه است که به ترویج فرهنگ مذاکره و گفتمان به جای دعوا و درگیری کمک می‌کند. در دورانی که مردم جامعه از ریش سفیدی برای حل اختلافات خود استفاده می‌نمودند، انعطاف بیشتری در حل اختلافات خود داشته و با کمی گذشت، به قضاوت افراد بی‌طرف به عنوان ریش سفید (داور) تسلیم بودند. هر یک از دو طرف دعوا اعتقاد داشتند افرادی مطمئن و منصف برای قضاوت بین آنها هستند و روحیه‌ی ملاحظه و درک همنوع داشتند و به طرف اختلاف خود و قول و قرار او اعتماد می‌کردند و از آن طرف، کسی که متعهد به کار یا عملی می‌شد با خویش نظارتی خود را متعهد به اجرای تعهداتش می‌دانست. اما با تغییر این رویه برای حل اختلافات، امروزه مردم به دنبال تنبیه بی‌ملاحظه‌ی یکدیگر برآمدند و برای نیل به این هدف از هیچ انعطاف،گذشت و ملاحظه‌ای بهره نمی‌گیرند. عدم تغییر این فرهنگ آثار جبران ناپذیری بر جامعه‌ی ما خواهد گذاشت که جبران آن شاید غیرممکن باشد. بهترین راهکار بازگشت به فرهنگ استفاده از میانجیگری و استفاده از نهاد “داوری” است.
برای زنده کردن دوباره‌ی فرهنگ حل اختلافات همانند گذشته، که در آن به جای مراجعه به مراجع قضائی و دادگستری‌ها که ابزاری جز قوانین و مقررات برای حل اختلاف ندارند و با شمشیر برّنده رای خواهند داد، بهترین شیوه‌ی حل اختلاف استفاده از داوری است. افرادی که با یکدیگر توافق کرده و قراردادی امضاء می‌کنند، حق دارند در کنار همۀ توافقات مالی و قراردادی خود، توافق کنند که در صورت بروز اختلاف فی ما بین آنها، شخص معینی که مورد قبول هر دو برای قضاوت است به حل اختلاف آنها بپردازد و در صورتیکه هنوز برای انتخاب شخص معینی به توافق نرسیدند حل اختلافشان را به داور مرضی الطرفین (مورد انتخاب هر دو) بسپارند.
“داور” با شنیدن اظهارات طرفین اختلاف و اطلاع از قرارداد فی‌مابین آنها، بدون آنکه ملزم به رعایت تشریفات دست و پا گیر رسیدگی قضائی باشد اظهار نظر نموده و رای صادر می‌کند. رای صادره توسط داور، مورد قبول مراجع قضائی برای اجرا می‌باشد و طرفین اختلاف می‌توانند به موجب رای صادره توسط داور مورد انتخاب خود، درخواست صدور اجرائیه نمایند.
محاسن مراجعه به داوری برای حل اختلافات را می‌توان اینگونه برشمرد:
- حل اختلافات از طریق داوری بی‌هزینه یا کم هرینه است. در حال حاضر برای حل اختلافات مالی از طریق مراجع قضائی، خواهان باید در مرحله ی بدوی ۵/۳ درصد و در صورت تجدیدنظرخواهی ۵/۴ درصد هزینۀ دادرسی را پرداخت نماید. به عبارت دیگر، برای رسیدگی به دعاوی مالی در مراجع قضائی ۸ درصدِ ارزش خواسته، هزینه دادرسی پرداخت می‌شود و در برخی موارد، هزینۀ وکیل نیز به آن اضافه می‌شود. حال آنکه با توافق با داور می‌توان مبلغ کمتری هزینه کرد و در صورت عدم توافق، حق الزحمه‌ی داوری مطابق تعرفه‌ی قانونی تعیین شده است.
- کوتاه شدن روند رسیدگی و حل اختلاف. در دادگستری در کنار رسیدگی به دعوای ما، به صدها و هزاران دعوای دیگر نیز رسیدگی می‌شود، درنتیجه زمانی که برای حلِ اختلاف ما گذاشته خواهد شد بسیار کم است. حال آنکه داور می‌تواند با فراغ خاطر برای حل اختلاف زمان اختصاص دهد.
- داوری رسیدگی تک مرحله ای است. آراء صادره از مراجع قضائی در چند مرحله قابل اعتراض است: واخواهی، تجدیدنظر خواهی و اعاده دادرسی. در داوری این رسیدگی تنها در یک مرحله انجام می‌شود و جز در موارد معدود، قابل رسیدگی مجدد نیست.
- خلوت شدن دادگاه‌ها. اگر مردم عادت کنند برای اختلافات جزئی از نهاد داوری استفاده کنند حجم بسیاری از پرونده‌های مراجع قضائی کم خواهد شد و رسیدگی به پرونده‌های با اهمیتِ بیشتر، با دقت و صرف زمان بیشتر انجام خواهد شد.
- نهادینه کردن فرهنگ انعطاف و مذاکره و استفاده از ریش سفیدی به جای تنبیه و برخورد برّنده. چه خوب است مردم جامعه فقط دادگستری را مرجع حل اختلاف ندادند بلکه با ترویج فرهنگ عدالت و انصاف، افراد منصف، صادق و امین مورد مراجعه مردم برای داوری قرار گیرند.
برای بهره‌مندی از محاسن داوری که بخشی از آن مستقیماً نصیب خودِ ما می‌شود، برخی از آن به حاکمیت کمک شایانی می‌نماید و منجر به کم کردن هزینه‌های دولتی برای دادگستری‌ها می‌شود و بخشی از آن، تأثیرات انکارناپذیری در بطن جامعه و تغییرات اساسی در فرهنگ جامعه خواهد شد که آثار مفید آن از هر دو مورد قبلی بیشتر، مفیدتر و پایدارتر است. لذا بهتر است مانند جامعۀ سنتی خود به داور مراجعه کنیم و از داوری و فواید آن بهره بگیریم.
وکلای پایه یک مطلع و مشرف به امور داوری یا کارشناسان رسمی دادگستری با ارائه گواهی طی دوره‌های داوری به عنوان “داور” در سیدوک فعال می‌باشند. کسانی که تمایل دارند اختلافات خویش را از طریق داوری حل و فصل نمایند در سیدوک درخواست داوری ثبت می‌کنند. درخواست داوری برای وکلا یا کارشناسان ارسال شده و داوران به وی اعلام آمادگی می‌کنند و شخص درخواست کننده، از بین کسانی که به عنوان “داور” به وی اعلام آمادگی نمودند، یک نفر را انتخاب می‌کند.